Uykuya dalma, uykuyu sürdürmeye ilişkin güçlükler, sabah erken uyanma ve dinlendirici olmayan uyku, uykusuzluk olarak kabul edilmektedir. Gündüz yorgunluk hissi, huzursuzluk, konsantrasyon güçlüğü, sinirlilik ve iş yapma gücünde azalma uykusuzluğa eşlik edebilmektedir.
Uykusuzluk herkesin zaman zaman karşılaşabileceği bir problem olup, toplumun yaklaşık üçte birinde bir yıl içinde en az bir kez uykusuzluk dönemi ortaya çıkar. Kronik uykusuzluk adı verilen ve en az 6 aydır uykusuzluk yakınması bulunan, kronik uykusuz adı verilen kişilerin oranı ise % 10-15 düzeyindedir.
Uykusuzluk; uykuya dalma güçlüğü, uykuyu sürdürme güçlüğü (gece sık sık uyanmalar) ya da sabah erkenden uyanıp tekrar uyuyamama şeklinde olabilir. Gençlerde daha çok uykuya dalma güçlüğü gözükürken yaşlılarda ise gece sık uyanma ve sabah erken uyanıp tekrar uyuyamama sıktır. Stres, günlük yaşamdaki olumsuz olaylar ve depresyon uykusuzluğun şiddetini arttırabilir.
Uykusuzluk ortaya çıkma sebeplerine göre iki grupta ele alınabilir. İlk grupta uykusuzluk genellikle çevresel etkenlere ya da kişinin zihinsel süreçlerine bağlı olarak ortaya çıkar. Çevresel etkenler arasında ışık, ses ve gürültü sayılabilir. İkinci grupta ise uykusuzluk diğer sağlık problemlerinin bir sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunlar içerisinde psikiyatrik rahatsızlıklar, ilaç yan etkisi, alkol kullanımı, uyku ile ilişkili hastalıklar yer alır.
Birinci gruptaki uykusuzlukta kişide uyuyamayacağına ilişkin olumsuz şartlanmalar vardır. Kişi gece yatağa yatmadan “yine uyuyamayacağını” düşünmeye başlar; bu belirgin bir huzursuzluğa yol açar; bu huzursuzluk nedeniyle kişinin uykusu tekrar kaçar ve sonuçta kişinin bir türlü kıramadığı bir kısır döngü ortaya çıkar. Kişiler senelerce akşamın olmasını istemedikleri huzursuz, gergin bir döneme girerler. Bu durumda uyku bozuklukları ile uğraşan bir hekimin yardımını mutlaka almaları gerekir.
Uykusuzluk tanısı kolay olan bir uyku bozukluğudur. Kişiyle yapılan klinik görüşme sonrası tanıya ulaşılıp tedavi başlanabilir. Genellikle uyku laboratuarında yapılan uyku testlerine ihtiyaç duyulmaz ancak kişide horlama, gündüz uykululuk hali, uykuda bacak hareketleri ya da uykuda bölünmelere neden olan başka durumlar varsa uyku laboratuarında gece tetkiki gerekebilir.
Uykusuzluğun tedavisinde uykusuzluğun nedeni iyi bir şekilde ortaya konabilirse tedavi programı başarıya ulaşabilir. Tedavide sadece ilaçlardan değil, uyku hijyeni ile ilgili düzenlemelerden de sıklıkla fayda görülür.